Nierozumiane, odrzucane, „szalone”: kobiety i „szaleństwo” w kinie

Filmy Fréwaka Aislinn Clarke (2024), Joanna Szalona Vicente Arandy (2001) i Porządek moralny Mario Barroso (2020) podejmują temat „szaleństwa” kobiet i tego, w jaki sposób przypisywana im niestabilność emocjonalna od zawsze była wykorzystywana jako narzędzie społecznej represji wobec kobiet.

Kobiety marginalizowane, określane jako „szalone” lub ekscentryczne, są w kinie częstymi bohaterkami. Poprzez swoją odmienność – rzeczywistą, wyobrażoną, czy nadaną – konfrontują widzów z ich własnym postrzeganiem takich pojęć jak norma, wolność i władza. Te trzy filmy przenoszą nas do świata kobiet nierozumianych, stygmatyzowanych i często ograniczanych przez patriarchalne społeczeństwo.

Fréwaka: emigracja wewnętrzna, trauma i folklor

Fréwaka Aislinn Clarke opowiada historię dziewczyny, która po spotkaniu z kobietą uznaną przez społeczeństwo i instytucje psychiatryczne za cierpiącą na agorafobię paranoiczkę, próbuje znaleźć własną przestrzeń w świecie sprzeciwiającym się jej wyborom. „Szaleństwo” nie jest tu aktem buntu, lecz wewnętrznym schronieniem, psychicznym azylem, w którym bohaterka kryje się, by uciec przed dławiącymi ją oczekiwaniami społecznymi, rodzinnymi czy religijnymi. To, co z zewnątrz postrzegane jest jako akt nieposłuszeństwa, jest w swej istocie zagłębieniem się w źródłach traumy, powrotem do ukrytych stref pamięci. Clarke wplata folklor jako język symboliczny, pozwalający bohaterce na konfrontację z tym, czego nie da się wypowiedzieć.
Dzięki wciągającej reżyserii Fréwaka przedstawia zniuansowany obraz kobiecej emigracji wewnętrznej. Przyczyną marginalizacji jest tu zarówno społeczny osąd, jak i wewnętrzna potrzeba samoobrony i zrozumienia własnej przeszłości.

Joanna Szalona: tragedia królowej

Joanna Szalona Vicente Arandy przedstawia tragiczną historię Joanny I Kastylijskiej. Nazwana „Szaloną”, Joanna stała się symbolem kobiecej niestabilności, choć jej „szaleństwo” było w dużej mierze efektem politycznej manipulacji i rodzinnych nacisków – jeśli wręcz nie było całkowicie sfabrykowane na potrzeby jej przeciwników. Aranda ukazuje królową jako złożoną, namiętną kobietę, która pada ofiarą knowań i zostaje uwięziona przez patriarchalne społeczeństwo. Poprzez historię Joanny Kastylijskiej reżyser wnikliwie śledzi to, jak władza, emocje i płeć wpływają na społeczną percepcję szaleństwa.

Zainteresowa/y? Obejrzyj Joannę Szaloną za darmo tutaj. Miłego seansu!

Porządek moralny: kobiety i społeczna represja

W filmie Porządek moralny Mario Barroso opowiada historię kobiet żyjących w restrykcyjnym społeczeństwie, w którym każdy przejaw niezależności jest postrzegany jako zagrożenie. Do uznania za „szaloną” wystarczy przekroczenie społecznych czy moralnych norm swojej epoki. Dzięki realistycznej reżyserii i poruszającym dialogom Barroso ukazuje ciężar zbiorowego osądu, który tłamsi kobiecą indywidualność.

Zainteresowa/y? Obejrzyj Porządek moralny za darmo tutaj. Miłego seansu!

Szaleństwo jako społeczne zwierciadło

Te trzy filmy, choć fabularnie i stylistycznie bardzo różne, łączy jedno: pytanie o to, w jaki sposób społeczeństwo definiuje „szaleństwo” i dlaczego to kobiety tak często są piętnowane jako „szalone”. Niezależnie od tego, czy jest to opowieść o wewnętrznym oporze (Fréwaka), historycznych uwarunkowaniach (Joanna Szalona) czy społecznych represjach (Porządek moralny), kino stawia przed nami krytyczne zwierciadło ukazujące normy, które kształtują nasze postrzeganie kobiecości.